تحلیل امر نشانه‌ای و امر نمادین در قصه شهر سنگستان بر اساس نظریه کریستوا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

هیأت علمی دانشگاه اصفهان

چکیده

دیدگاه های گوناگون اندیشمندان غربی درباره زبان و ادبیات، مجال وسیعی را برای نگرشی تازه از ابعاد گوناگون به متون ادبی فراهم آورده است. از جمله مکاتب ادبی که در قرن بیستم مطرح شد پسا ساختارگرایی است. ژولیا کریستوا یکی از پساساختگرایان است که اندیشه هایش درحوزة آثار ادبی بسیار مورد توجه قرار گرفت. بخشی از نظریات وی مربوط به امر نمادین و نشانه ای در زبان است. به عقیده وی زبان نمی‌تواند منحصرا نشانه ای یا نمادین باشد بلکه هر یک از این دو امر دیگری را تعدیل می کند و معنی محصول ارتباط میان آنهاست.
این پژوهش در صدد پاسخ به این پرسش است که در شعر قصه شهر سنگستان امر نشانه‌ای بر زبان شاعر چه اثراتی دارد و چگونه می‌توان با توجه به امر نشانه‌ای این شعر را تأویل کرد.
با بررسی امر نشانه ای و نمادین آشکار می‌گردد که اخوان بشدت تحت تأثیر رانه‌های نشانه‌ای قرار دارد و با دقت در این رانه‌ها می‌توان ناامیدی و یأس را مهمترین رانة نشانه‌ای شعر وی دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the semiotic and the symbolic in Ghesseye Shahre Sangestan Based on Kristeva's Theory.

چکیده [English]

دیدگاه های گوناگون اندیشمندان غربی درباره زبان و ادبیات، مجال وسیعی را برای نگرشی تازه از ابعاد گوناگون به متون ادبی فراهم آورده است. از جمله مکاتب ادبی که در قرن بیستم مطرح شد پسا ساختارگرایی است. پساساختارگرایان با دیدگاه هایی تازه به بررسی نشانه ها می پردازند. ژولیا کریستوا یکی از پساساختگرایان است که اندیشه هایش درحوزة آثار ادبی بسیار مورد توجه قرار گرفت. نظریات او به دلیل پیچیده بودن و آمیختگی زیاد با فلسفه کمتر در تحلیل متون ادب فارسی مورد استفاده قرار گرفته است. بخشی از نظریات وی مربوط به امر نمادین و نشانه ای در زبان اسدو امر دیگری را تعدیل می کند و معنی محصول ارتباط میان آنهاست.
در این پژوهش کوشش شده است امر نمادین و امر نشانه‌ای در شعر قصه شهر سنگستان اخوان که یکی از آثار برجسته ادبیات معاصر فارسی است جستجو و تحلیل گردد و تأویلات تازه‌ای درباره این شعر به دست یافت و نیز الگویی برای بررسی معانی گوناگون در متون متکثر به دست آید.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ژولیا کریستوا
  • امر نشانه‌ای
  • امر نمادین
  • قصه شهر سنگستان
  • اخوان ثالث
- منابع
احمدی، بابک. (1380). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز
الیاده، میرچا. (1389). رساله در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستاری. تهران: سروش.
ایرانی، ناصر.(1364). داستان تعریف ابزارها و عناصر. تهران: اندیشه.
برتنس، جان ویلم. (1384). مبانی نظریه ادبی. ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: مرکز.
برکت، بهزاد و دیگران. (1389). «نشانه شناسی شعر». فصلنامه پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی. سال اول. شماره چهارم. 109-130
بهار، مهرداد. (1384). از اسطوره تا تاریخ. تهران: چشمه.
ــــــــــ. (1376). جستار چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
پین، میشل. (1382). لاکان دریدا کریستوا. ترجمه پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
تولان، مایکل. (1386). روایت شناسی. ترجمه فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت.
ثروت، منصور. (1385). آشنایی با مکتب ادبی. تهران: نیل.
داوری اردکانی، رضا. (1377). «شاعر شب سیاه غربی شهر سنگستان». نامه فرهنگ. شماره 29. 104-113
راسل، دنیس. (1375). زنان جنون پزشکی. ترجمه فرزانه طاهری.تهران: نی.
ژیژک، اسلاوی. (1392). چگونه لاکان بخوانیم. ترجمه علی بهروز. تهران: رخداد نو. 
ستاری، جلال. (1377). بازتاب اسطوره در بوف کور. تهران: توس.
سلیمی کوخی، ابراهیم و فاطمه سکوت جهرمی. (1391). «کاربست نظریه آلوده‌انگاری کریستوا بر شعر دلم برای باغچه می‌سوزد». جستارهای زبانی. شماره 17. 89-106.
سید حسینی، رضا. (1374). مکتبهای ادبی. تهران: نیل.
طاهری، فاطمه و علی پارسا. (1391). «بررسی مفهوم کورا در اندیشه کریستوا با نظر به رساله تیمائوس افلاطون». حکمت و فلسفه. شماره 29. 77-99
عالی عباس آباد، یوسف. (1387). «غم غربت در شعر معاصر». فصلنامه گوهر گویا. سال دوم. شماره 6. 155-179
فرضی، حمیدرضا. (1391). «نقد کهن الگوی شعر قصه شهر سنگستان مهدی اخوان ثالث». فصلنامه عرفانی و اسطوره‌شناسی. شماره 28. 114-134.
فروم، اریک. (1378). زبان از یاد رفته. ترجمه ابراهیم امانت. تهران: مروارید.
کاخی، مرتضی. (1385). باغ بی‌برگی. تهران: زمستان.
کاردگر، یحیی. (1387). «رد پای فرهنگ توده در اشعار اخوان با تأکید بر قصه شهر سنگستان». شناخت. شماره 57. 335-364.
مدرسی، فاطمه و پیمان ریحانی نیا. (1390). «بررسی کهن‌الگوی آنیما در اشعار مهدی اخوان ثالث». پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان. سال سوم. شماره اول. 1-20.
مظاهری، جمشید و غلامرضا فولادی. (1384). «لکه ابر آفاق ناامیدی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. شماره 41. 251-276.
مک کافی، نوئل. (1385). ژولیا کریستوا، ترجمه پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
یزدان پناه، زهرا و آسیه قوامی. (1393). «تطبیق نمادها در دو اسطوره نارنج و ترنج با آزیریس». مطالعات ادبیات تطبیقی. شماره 29. 126- 150.
یونگ، کارل گوستاو. (1377). انسان و سمبولهایش. ترجمه محمود سلطانی. تهران: جامی.
Lechte, John & Margaroni,Maria. (2004) Julia Kristeva Live Theory. London and New York:Continum.