مارکی دو ساد، زخمی بر چهره‌ی روشنگری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه شهید چمران اهواز

2 پژوهشگر مستقل

چکیده

در میان نویسندگان و فیلسوفان عصر روشنگری همچون مونتسکیو، دیدرو، ولتر و روسو می‌توان به نویسنده‌ای اشاره کرد که در آثارش به وجوه دیگری از آرایِ این فیلسوفان پرداخته است: مارکی دوساد. اما روشنگری با ساد برخوردی متفاوت داشت: او را موجودی خطرناک برای بشریت و آثارش را مخل نظم عمومی محسوب میکرد. با این همه، می‌توان ادعا کرد که مضمون اصلی آثار وی برداشتی افراطی از همان مفاهیم اصلی عصر روشنگری همچون آزادی، سلطه بر طبیعت، خودآیینی، اخلاق و نقد کلیسا بود. این مقاله قصد دارد تا نشان دهد که آثار ساد برآمده از همان عقلانیتی است که روشنگران در پی بنیاد نهادن آن بر تمامی ارکانِ ساختار اجتماعی و سیاسی بودند. ساد، با نشان دادنِ مطلق‌شدگیِ سلطه‌ی عقل مدرن،تصویری از انسانِ عصر روشنگری را ترسیم کرد و به همین دلیل امروزه با بازخوانی آثارش می‌توان او را در زمره‌ی اولین منتقدان حقیقی روشنگری قرار داد. کسی که با دفاع از مضامین آرمانی روشنگری برای بشریت، با پیشروی به سرحدات آن، زوالِ تدریجی آن را در آثارش پیش‌بینی کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Marquis de Sade: scar over the face of enlightenment

چکیده [English]

Among philosophers such as Montesquieu, Diderot, Voltaire and Rousseau who were known as Lumières, there was another writer who focused on a different aspect of philosophical debates of enlightenment: Marquis de Sade. The Enlightenment, however, treated him differently in his lifetime regarding him as an enemy of the people, considering his work as a threat to common order of society. This article attempts to show that the Sade's works are extracted from the very rationality that the Lumières wanted to establish at all levels of social and political structure. Sade rather wanted to highlight the absolutism inherent in the authority of modern reason by drawing on the image of enlightened man. A rereading of Sade’s ideas proves him to be the one who foretold the imperceptible decadence of enlightenment and its souvenirs for humanity by defending the ideal resorts of enlightenment for humanity and at the same time trespassing its borderlines.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marquis de Sade
  • Enlightenment
  • Rationality
  • Morality
  • Psychoanalysis
منابع
آدورنو، تئودور و هورکهایمر، ماکس، (1384)، دیالکتیک روشنگری، ترجمه: مراد فرهادپور و امید مهرگان، تهران: گام‌نو.
آگامبن، جورجو، (1389)، «قانون و خشونت: قدرت حاکم و حیات برهنه»، ترجمه: مراد فرهادپور و امید مهرگان در: قانون و خشونت (گزیده مقالات)،گزینش و ویرایش: مراد فرهادپور و امید مهرگان و صالح نجفی، تهران: رخداد نو.
اردبیلی، محمدمهدی، (1390)، آگاهی و خودآگاهی در پدیدارشناسی روح هگل، تهران: روزبهان.
اسکروتن، راجر، (1383)، کانت، ترجمه: علی پایا، تهران: طرح‌نو.
اَسون، پل-لوران، (1386)، واژگان فروید، ترجمه: کرامت موللی، تهران: نشر نی.
اونز، دیلن، (1385)، فرهنگ مقدماتی اصطلاحات روانکاوی لکانی، ترجمه: مهدی رفیع، مهدی پارسا، تهران: گام نو.
باتامور، تام، و دیگران، (1388)، فرهنگنامه‌ی اندیشه‌ی مارکسیستی، ترجمه: اکبر معصوم‌بیگی، تهران: نشر بازتاب‌نگار.
برونل، پی‌یر، (1382)، تاریخ ادبیات فرانسه (جلد سوم: قرن هجدهم)،ترجمه: افضل وثوقی، تهران: سمت.
بوتبی، ریچارد، (1384)، فروید در مقام فیلسوف (فراروانشناسی پس از لکان)، ترجمه: سهیل سُمی، تهران: ققنوس.
جهانگیری، محسن، (1376)، فرانسیس بیکن، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
جکسن، روی، (1390)، خودآموز نیچه، ترجمه: شاهین صولتی، تهران: انتشارات جاودان خرد.
ژیژک، اسلاوی، (1386)، گشودن فضای فلسفه (گفتگوهای گلین دالی با اسلاوی ژیژک)، ترجمه: مجتبا گل‌محمدی، تهران: گام‌نو.
عهد عتیق، (1856م)، ترجمه: فاضل خان همدانی، ویلیام گلن، هنری مارتین.
فروید، زیگموند، (1383)، «ورای اصل لذت»، ترجمه: یوسف اباذری، در: فصلنامه‌ی ارغنون. شماره 21.
کاپلستون، فردریک، (1380)، تاریخ فلسفه (جلد ششم)، ترجمه: اسماعیل سعادت، منوچهر بزرگمهر، تهران: سروش.
کاپلستون، فردریک، (1382)، تاریخ فلسفه (جلد پنجم)، ترجمه: امیرجلال‌الدین اعلم، تهران: سروش.
کاسیرر، ارنست، (1389)، فلسفۀ روشنگری، ترجمه: یدالله موقن، تهران: نیلوفر.
کانت، ایمانوئل، (1369)، بنیاد مابعدالطبیعۀ اخلاق (گفتاری در حکمت کردار)، ترجمه: حمید عنایت و علی قیصری، تهران: خوارزمی.
کانت، ایمانوئل، (1377)، «در پاسخ به پرسش روشن نگری چیست؟»، در: روشن‌نگری چیست؟ (نظریه‌ها و تعریف‌ها)، گردآورنده: ارهارد بارد، ترجمه: سیروس آرین‌پور، تهران: آگاه.
کدیور، میترا، (1381)، مکتب لکان (روانکاوی در قرن بیست‌و‌یکم)، تهران: انتشارات اطلاعات.
لیندزی، اس.جی.ئی و پاول جی.ئی، (1379)، تشخیص و درمان اختلال‌های روانی بزرگسالان در روان‌شناسی بالینی، ترجمه: هامایاک آوویس یانس و محمدرضا نیکخو، تهران: سخن.
وود، آلن، (1391)، کارل مارکس، ترجمه: شهناز مسمی پرست، تهران: ققنوس.
 هگل، گئورگ ویلهلم فردریش، (1391)، هگل، ترجمه: محمدمهدی اردبیلی، تهران: روزبهان.
 
Blanchot, Maurice, 1973, « La raison de Sade » in Lautréamont et Sade, Paris, les Edition de Minuit.
Brix, Michel, 2007, Sade est-il un philosophe des Lumières, Trans/Form/Ação, (São Paulo), v. 30(2), pp. 11-22.
Hassan, Ihab, 1982, « Sade: prison of consciousness” in The dismemberment of Orpheus, Wisconsin, Wisconsin press.
Le Brun, Annie, 2005, « Du trop de réalité » (entretien par Katrine Dupérou avec Annie Le Brun) in Le Marticule des Anges, n˚ 59.
Le Brun, Annie, 2010, »Soudain un bloc d’abîme, Sade«  in Les châteaux de la subversion, Paris, Gallimard.
Sade. Œuvres complètes, 1990-1998, coll. « Bibliothèque de la Pléiade », Paris, 3 tomes.
Thérien, Claude, 2003 « Les lumières et la dialectique, de Hegel à Adorno et Horkheimer» in Revue philosophique de Louvain, n˚ 4.