نقدی فرهنگی بر داستان مدیر مدرسه اثر جلال آل احمد بر اساس نظریة «صنعت فرهنگ» تئودور آدورنو

نویسنده

کرج، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، مربی

چکیده

تئودور آدورنو به عنوان یکی از پیشگامان مدرنیسم و اعضای اصلی مکتب فرانکفورت، در نظریة انتقادی خود، به واکاوی مفاهیم اصلی و اساسی فرهنگ پرداخته است. اصطلاح صنعت فرهنگ که توسط خود آدورنو نام‌گذاری شده است، به پدیده‌ای اطلاق می‌شود که در آن پس از عصر روشنگری، با ادعای روشنفکری غرب، فرهنگ از کارکرد اصلی خود خارج شده و در خدمت هژمونی غالب جامعه قرار گرفته است. در چنین شرایطی مردم نه محصولاتی فرهنگی، بلکه کالاهای تجاری صرفی‌اند که برابر آنچه آدورنو آن را شیءزدگی، استانداردسازی و یکسان‌سازی می‌نامد، هویت و فردیت خود را از دست می‌دهند. از مخالفان مسلّم غربزدگی و بحران هویت در ادبیات ایران، بدون شک می‌توان به جلال آل احمد اشاره کرد که در بیشتر آثار داستانی و سیاسی خود به این مقوله پرداخته است. آل احمد در اغلب آثار خود می‌کوشد تا با نوعی آگاهی و بیداری، وضعیت فرهنگی جامعة زمان خویش را به تصویر کشد. مقالة حاضر می‌کوشد به بررسی و مطالعه پدیدة فرهنگ در داستان بلند جلال آل احمد با عنوان مدیر مدرسه بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Cultural Criticism of Jalal-al-Ahmad's Modire Madrese (The School Principal) In the Light of Theodore Adorno's Theory "Culture Industry"

نویسنده [English]

  • Masoumeh Bakhtiari
چکیده [English]

As one of the seminal figures of modernism and a member of the Frankfurt School , Theodore Adorno has questioned some of the fundamental concepts of culture in his "critical theory." The term "Culture Industry" coined and mostly discussed by Adorno refers to a post-Enlightenment era in which culture has acquired a new function: the slave under the shadow of dominant hegemony and instrumental reason. Under such conditions human beings are not deemed as cultural beings but mere commodities whose identities are lost due to commodification, standardization, and massification. As one of the opponents of the Enlightenment project in Iran, one may undoubtedly refer to Jalal-al-Ahmad who has devoted most of his literary and political writing to the same issue. Focusing on cultural awakening, Jalal attempts to portray the social condition of his milieu. The present paper is an attempt to investigate the concept of "Culture Industry" in Jalal's Modire-Madrese.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adorno
  • Commodification
  • Culture Industry
  • Jalal-al-Ahmad
  • Massification
  • Standardization