بررسی منظومه «هذیان دل» شهریار از منظر مکاتب رمانتیسم و سوررئالیسم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد سراب، سراب، ایران

چکیده

با وجود وجوه اختلاف میان ادبیات ملل جهان، روحی واحد بر آن‌ها حاکم است؛ چراکه در حوزه‌های گوناگون درهم تأثیر گذاشته و از هم متأثرند. از جمله موضوعاتی که از اروپا نشئت‌گرفته و به طور اخص بر ادبیات معاصر ایران سایه افکند، مکاتب ادبی است؛ تاجایی که شاعران و نویسندگان زیادی را تحت تأثیر قرار داد؛ در این میان شهریار، به عنوان یکی از شاخص‌ترین شاعران کلاسیک معاصر، به سبب آشنایی با زبان فرانسه و به تبع آن تتبع در آثار ادبی غرب، به خصوص شاتوبریان و حشرونشر با اشخاصی مثل نیما، عشقی، جعفرخامنه‌ای و صادق هدایت، به شدت از مکاتب مختلف ادبی اروپا متأثر شده و آثار ارزشمندی را – که با عنوان مکتب شهریار مشهور است- خلق کرده است؛ از جمله این آثار که تفاوت فاحش با سبک ذاتی و شخصی شهریار دارد و ذهن خواننده را به طرف کشف این تفاوت‌ها، سوق می‌دهد، منظومة هذیان دل است. نوشتة حاضر بر آن است با استناد به نظریه‌های موجود در کتب معتبر در زمینه مکاتب ادبی و بهره‌گیری از شیوة استقرایی و بازخوانی دقیق این منظومه، به این پرسش‌ها پاسخ دهد که آیا این منظومه، متأثر از مکتب خاصی است یا در آفرینش آن، شاعر از انواع مکاتب متأثر بوده؟ حاصل پژوهش نشان می‌دهد، که در این منظومه علاوه بر وجود مبانی رمانتیسم، رد پای مکتب سوررئالیسم نیز به وضوح قابل رؤیت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Shahriar’s “Hazyane Del” from the perspectives of Romanticism and Surrealism

نویسندگان [English]

  • Mehdi Ramazani 1
  • Saeed Farzaneh 2
1 PhD Candidtate in Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University,
2 Assistant Professor of Islamic Azad University of Sarab, Sarab, Iran
چکیده [English]

با وجود اختلافات میان ادبیات ملل مختلف جهان، روحی واحد بر آنها حاکم است چراکه در حوزه‌های گوناگون درهم تأثیر گذاشته و از هم متأثرند. از جمله موضوعاتی که از اروپا نشأت‌گرفته و به طور اخص بر ادبیات معاصر ایران سایه افکند، مکاتب ادبی است؛ تاجایی که شاعران و نویسندگان زیادی را تحت تأثیر خود قرار داد؛ در این میان شهریار، به عنوان بزرگترین شاعر کلاسیک معاصر، به خاطر آشنایی به زبان فرانسه و به تبع آن تتبع درآثار ادبی غرب به خصوص شاتو بریان و حشرونشر با اشخاصی مثل نیما، عشقی، میرزا جعفرخامنه‌ای و صادق هدایت، به شدت از مکاتب مختلف ادبی اروپا متأثر شده و آثار ارزشمندی را – که تحت عنوان مکتب شهریار مشهور است- خلق کرد؛ از جمله این آثار که تفاوت فاحش با سبک ذاتی و شخصی شهریار دارد و ذهن خواننده را به طرف کشف این تفاوت‌ها، سوق می‌دهد، منظومه هذیان دل است. نوشتۀ حاضر بر آن است که با بهره‌گیری از شیوۀ استقرایی و بازخوانی دقیق این منظومه، به این پرسش‌ها

کلیدواژه‌ها [English]

  • شهریار
  • هذیان دل
  • مکتب ادبی
  • رمانتیسم
  • سوررئالیسم
اشرفزاده، رضا (1381» ،(رمانتیسم، اصول و نفوذ آن در شعر معاصر ایران»، نشریة دانشکدة ادبیـات و علوم انسانی دانشگاه مشهد، سال 35 ،شماره اول و دوم، ص25-30 .
الیافی، نعیم (1394 ،(تطور الصورة الفنیة فی الشعر العربی الحدیث، دمـشق: منـشورات اتحـاد الکتـاب العرب.
بیگدلی، غلامحسین (1345» ،(ویژگیهای هنری شـهریار»، نـشریة دانـشکدة ادبیـات و علـوم انـسانی دانشگاه تبریز، سال هجدهم، شماره سوم.
جعفری، مسعود (1378 ،(سیر رمانتیسم در اروپا، تهران: نشر مرکز.
-----، ---- (1386 ،(سیر رمانتیسم در ایران، تهران: نشر مرکز.
سهیر رابرت و لووی میشل؛ (1383» ،(رمانتیسم و تفکـر اجتمـاعی»، ترجمـة یوسـف ابـاذری، نـشریة ارغنون، سال اول، شماره دوم.
سیدحسینی، رضا (1376 ،(مکتبهای ادبی، ج2 ،تهران: نگاه.
شریفی، محمد (1387 ،(فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: نشر نو.
شمیسا، سیروس (1394 ،(مکتبهای ادبی، چاپ هشتم، تهران: نشر قطره.
شهریار، محمدحسین (1369 ،(حیدربابایه سلام، تبریز: شمس.
-----، -------- (1389 ،(دیوان، چاپ چهل و سوم، تهران: نگاه.
فتوحی، محمود (1384» ،(تصویر رمانتیک»، فصلنامة پژوهشهای ادبی، شماره 9 و 10 .
فورست، لیلیان (1375 ،(رمانتیسم، ترجمة مسعود جعفری، تهران: نشر مرکز.
صدرینیا، باقر (1382» ،(جلوههای رمانتیسم در شعر شهریار»، نشریة دانشکدة ادبیات و علـوم انـسانی دانشگاه تبریز، سال چهل و ششم، شماره 188 .
ضرابی، علی اصغر (1345» ،(دیداری با شهریار...»، مجلة سیاه و سپید، سال سیزدهم، شماره 658 .
عظیمی، محمد (1368 ،(از پنجرههای زندگانی (برگزیده غزل امروز ایران)، تهران: آگاه.
محمدی، حسنعلی (1372 ،(شعر معاصر ایران از بهار تا شهریار، دوجلد، تهران: ناشر مؤلف.
مرتضوی، منوچهر (1374 ،(مقدمه بر جلد دوم حیدربابایه سلام، یادنامه استاد محمد حسین شهریار (به همین سادگی و زیبایی)، تهران: نشر مرکز.
مشرف، مریم (1386 ،(مرغ بهشتی، چاپ دوم، تهران: ثالث.
نیما یوشیج (1368 ،(دربارة شعر و شاعری، از مجموعه آثار نیما یوشیج، به کوشش سیروس طاهبـاز و با نظارت شراگیم یوشیج، تهران: دفترهای زمانه.
یاحقی، محمدجعفر (1387 ،(جویبار لحظهها (جریانهای ادبیات معاصر فارسـی، نظـم و نثـر)، چـاپ دهم، تهران: جامی.