بررسی تحلیلی - تطبیقی رمان دراکولای برام استوکر و اسطوره‌ی ضحّاک

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اهواز، اهواز، ایران

چکیده

در این جستار نگارندگان با واکاوی و مقایسه‌ی تحلیلی تطبیقی رمان مخوف دراکولا اثر برام استوکر و اسطوره‌ی کهن ضحاک، به این دریافت رسیده‌اند که دو اثر یاد شده علی‌رغم روساخت ناهمگونشان، در بسیاری از موارد همگون‌اند و شاخصه‌های بنیادین اسطوره‌ی ضحاک، در رمان معاصر دراکولا به شکلی برجسته تبلور یافته است؛ چنانکه در هر دو اثر ضد قهرمانان (دراکولا و ضحاک)، زشت‌چهر ودیوصفت هستند، در هر دو، ضد قهرمان پس از مرگ یا اسارت در بند، دیگربار به جهان برمی‌گردد و تباهی پیشه می‌کند، در هر دو، ضد قهرمانان، عاشق تاریکی‌ و ظلمت‌اند، در هر دو، پیر خرد، آنیما و سایه کنش فعالانه‌ای دارند، در هر دو ضد قهرمانان روح اهریمنی خود را به دیگران انتقال می‌دهند، در هر دو آنیما از چنگ سایه رها می‌شود و یا به تعبیری دیگرگونه، ابرهای باران‌زا از اسارت اژدهای خشکسالی آزاد می‌گردد، در هر دو ضد قهرمانان آدم‌خوار هستند و در گذر زمان دچار مسخ می‌شوند و به جادوگری روی می‌آورند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative analysis of Bram Stoker's Dracula and Zahaak's myth

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Rezaei Dasht Arzhaneh 1
  • Elias Ghaderi 2
1 Associate Professor of Shiraz University, Shiraz, Iran
2 M.A student of Ahvaz University, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

A comparative analysis of Bram Stoker's Dracula and Zahaak's myth


In this query the authors after analyzing and comparing the horrific novel Dracula and the ancient myth Zahaak concluded that two works have many similarities in contrary to their heterogenous superstructure. The basic principles of Zahaak myth are manifested in the contemporary novel Dracula as in both works the antiheroes are ugly and demon, in both of them, the antiheroes return to the world after the death or release of the captivity and going to ruin the world and love the darkness, in both of them anima, wise master and shadow have activity action, in both of them the antiheroes convey devilish spirit to others and anima release from the shadow or in the other words, rain clouds is released from the drought dragon and in both of them, antiheroes are cannibal, sorcery and being metamorphosis.
Key words: Dracula, Zahak, Anima, Pure wisdom, Shadow, Returning again, Devilish spirit, metamorphism, Witchcraft, cannibalism

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dracula
  • Zahak
  • Anima
  • Pure wisdom
  • Shadow
  • Returning again
قرآن
آریانپور، امیرحسین (1375 ،(فرویدیسم با شاراتی به ادبیات و عرفان، تهران: امیرکبیر.
آیدنلو، سجاد (1388» ،(نکتههای از روایات پایان کار ضحاک»، کاوشنامه، سال 10 ،ش18 :9-48
ابن اثیر، (1364 ،(النهایه فی قریب الحدیث، تحقیق احمد الزاوی و محمود محمـد الطنـاحی، ج4 ،قـم: مؤسسه اسماعیلیان.
ابن سینا، حسین بن عبداالله (1363 ،(المبدا و المعاد، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
اردستانی رستمی، حمیدرضا (1396» ،(بنیـان زروانـی ناکـشتن و بـه بنـد کـشیدن ضـحاک شـاهنامه»، شعرپژوهی، سال نهم، ش 1 ،ص1-22 .
استوکر، برام (1376 ،(دراکولا، ترجمة جمشید اسکندانی، تهران: نشر ثالث.
اکبرزاده، داریوش (1394» ،(یادداشتی بر اسطورهی ضحاک؛ مطالعه تطبیقی میان شاهنامه، کـوشنامـه و گزیدهای از متون اسلامی»، نشریة ادبیات تطبیقی، سال7 ،ش13 ،ص1-12 .
الیاده، میرچا (1376 ،(رساله در تاریخ ادیان، ترجمة جلال ستاری، تهران: توس.
امیدسالار، محمود (1362» ،(ضحاک پسر مرداس یا ضحاک آدمخوار»، ایراننامه، ش2 :328-339 .
امیدسالار، محمود (1381 ،(جستارهای شاهنامهشناسی و مباحث ادبـی، تهـران: بنیـاد موقوفـات دکتـر محمود افشار.
اوپانیشاد (1368 ،(ترجمة محمد داراشکوه، به اهتمام تاراچند و جلال نائینی، تهران: علمی.
بازرگان، محمد نوید (1384» ،(اژدهایی به نام آز»، پژوهشنامه فرهنگ و ادب، نشریة دانشکده ادبیـات دانشگاه آزاد اسلامی – واحد رودهن، سال اول، شماره اول، پاییز و زمستان. ص101-135 .
باقری، مهری (1368» ،(اژدهای در بند»، آینده، ج15 ،ش1 و 2 ،12-19 .
بنونیست، امیل (1377 ،(دین ایرانی بر پایه متنهای معتبر یونانی، ترجمة بهمن سرکاراتی، تهران: قطره.
بندهش (1369 ،(گزارنده مهرداد بهار، تهران: توس.
بهار، مهرداد (1376 ،(از اسطوره تا تاریخ، به کوشش ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: چشمه.
تفتازانی، سعدالدین (1409ق)، شرح المقاصد، تحقیق عبدالرحمان عمیره، قم: الشریف الرضی.
تفضّلی، احمد (1354 ،(مینوی خرد، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
چگنی، مراد (1380» ،(اژیدهاک یا ضحاک از اوستا تا شاهنامه»، نامة پارسی، سال6 ،ش2 ،ص18-32 .
چهارمحالی، محمد (1393» ،(ملکوت نقطه عطف رئالیسم جادویی»، ادبیات پارسی معاصر، پژوهـشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شمارة چهارم، زمستان، ص71-94 .
خسروی، اشرف و دیگران (1392» ،(بررسی کهنالگوی سایه در شاهنامه»، فـصلنامة علمـی پژوهـشی کاوش نامه، سال چهاردهم، شماره27 ،ص75-102 .
دوبوکور، مونیک (1373 ،(رمزههای زنده جان، ترجمة جلال ستاری، تهران: نشر مرکز.
دوستخواه، جلیل (1385 ،(اوستا، ج1 ،تهران: مروارید.
دومزیل، ژرژ و دیگران (1379 ،(جهان اسطوره شناسی4 ،ترجمة جلال ستاری، تهران: نشر مرکز.
دهخدا، علی اکبر (1364 ،(لغتنامه، تهران: مؤسسه لغتنامه دهخدا.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود (1391 ،(اخبارالطوال، ترجمة محمود مهدوی دامغانی، تهران: نی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.
رزمجو، حسین (1381 ،(قلمرو ادبیات حماسی ایران، ج2 ،تهران: پژوهشگاه علوم انـسانی و مطالعـات فرهنگی.
روایات داراب هرمزدیار (1318 ،(به اهتمام موبد مانک رستم اونوالا، بمبئی: مطبعه گلزار حسینی.
روحانی، مسعود و همکاران (1391» ،(مقایسة شخصیت ضحاک در شـاهنامه، مینـوی خـرد و روایـت پهلوی از حیث کارکرد اسطورهای حماسی»، مطالعات ایرانی، سال 11 ،ش 21 ،ص147-163 .
ستاری، جلال (1376 ،(چهار سیمای اسطورهای تارزان، دراکولا، فرانکشتاین، فاوسـت، تهـران: نـشر مرکز.
--------- (1383 ،(سایه ایزوت و شکرخند شیرین، تهران: نشر مرکز.
-------- (1390 ،(اسطوره و رمز (مجوع مقالات)، تهران: سروش.
سرکاراتی، بهمن (1378 ،(سایههای شکار شده، تهران: طهوری.
شمیسا، سیروس (1383 ،(نقد ادبی، تهران: فردوسی.
----------- (1386 ،(انواع ادبی، تهران: میترا.
----------- (1387 ،(بیان، تهران: میترا.
شهرستانی، محمدبن عبـدالکریم (1390 ،(دیـنهـا و کـیشهـای ایرانـی در دوران باسـتان بـه روایـت شهرستانی، تصحیح و ترجمة محسن ابوالقاسمی، تهران: هیرمند.
صفا، ذبیح االله (1333 ،(حماسه سرایی در ایران، تهران: موسسه مطبوعاتی امیرکبیر (چاپ پیروز).
فردوسی، ابوالقاسم (1373 ،(شاهنامه، تصحیح ژولمل (با مقدمه دکتر محمد امین ریاحی)، ج1 ،تهـران: سخن.
فوردهام، فریدا (1356 ،(مقدمهای بر روانشناسی یونگ، ترجمة مسعود میربها، تهران: اشرفی.
قائمی، فرزاد (1394» ،(تحلیل تطبیقی اسطوره ضحاک ماردوش براساس رهیافتهای مبتنـی بـر سـنّت کهن قربانی برای خدایان ماردوش جهان زیرین»، پژوهشنامه ادب حماسی، سـال یـازدهم، شـماره نوزدهم، بهار و تابستان، ص27-65 .
قریشی، علی اکبر (1354 ،(قاموس قرآن، ج1 ،تهران: دارالکتب الاسلام.
کزّازی، میرجلاالدین (1388 ،(مازهای راز (جستارهایی در شاهنامه)، تهران: نشر مرکز.
کمبل، جوزف (1377 ،(قدرت اسطوره، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
کوفون، کلود (1380 ،(از فراسوی آئینهها: داستانهای کوتا امریکای لاتین، ترجمة پرونـدوش توسـلی، تهران: آبی.
مطهری، مرتضی (1370 ،(فلسفه تاریخ، تهران: صدرا.
مدرسی، فاطمه و همکاران (1389» ،(نگاهی بینامتنی به یکی از اسـاطیر آسـیای غربـی و تطبیـق آن بـا اسطورهی ضحاک در شاهنامة حکیم فردوسی»، ادبیات تطبیقی، سال2 ،ش3 :ص357-377 .
مشایخی، منصوره (1395» ،(بررسی تطبیقی ساختار داسـتان ضـحاک بـر پایـه رویکـرد روانشناسـی»،
مطالعات ادبیات تطبیقی، سال10 ،ش40 ،ص137-156 .
مولایی، چنگیز (1389» ،(بررسی روایات مربوط به ضحاک و گاو برمایه در متنهای ادبـی»، تحقیقـات ایرانشناسی (نامه فرهنگستان)، شماره 43 ،ص107-128 .
مهیاری، اردلان و سلامی، مسعود (1390» ،(آیینه پنهان کافکا در تمثیل مسخ»، پژوهش ادبیـات معاصـر جهان، شماره61 ،بهار، ص95-170 .
نولدکه، تئودور (2537 ،(حماسه ملّی ایران، ترجمة بزرگ علوی، تهران: مرکز نشر سپهر.
واحد دوست، مهوش (1381 ،(رویکردهای علمی به اسطورهشناسی، تهران: سروش.
وزیدگیهای زادسپرم (1385 ،(پژوهش محمدتقی راشد محـصل، تهـران: پژوهـشگاه علـوم انـسانی و
مطالعات فرهنگی.
ویدنگرن، گئو (1377 ،(دینهای ایران، ترجمة منوچهر فرهنگ، تهران: آگاهان ایده.
هادی، سهراب (1377 ،(شناخت اسطورههای ملل، تهران: تندیس.
هال، جیمز (1380 ،(فرهنگ نگارهای نمادها، ترجمة رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
هال، کالوین اس و نوردبای، ورنون جی (1375 ،(مبـانی روانـشناسی تحلیلـی یونـگ، ترجمـة محمـد حسین مقبل، تهران: جهاد دانشگاهی تربیت معلم.
هینلز، جان (1377 ،(شناخت اساطیر ایران، ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضّلی، تهران: چشمه.
یاحقی، محمد جعفر (1389 ،(فرهنگ اساطیر و داستان وارهها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
یزدان پناه، سپیده (1386» ،(نقد روانشناختی شخصیت ضحاک در شـاهنامه»، پـژوهشنامـه فرهنـگ و
ادب، دوره3 ،شماره5 ،ص167-185 .
یونگ، کارل گوستاو (1368 ،(چهار صورت مثالی، ترجمة پرویز فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
-------------- (1371 ،(روانشناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمة محمدعلی امیری، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
-------------- (1377 ،(انسان و سمبولهایش، ترجمة محمود سلطانیه، تهران: جامی.
Macdonell,A,a (1974) Vedic Mythology, New York.
www.penddraig.co.uk/vampire/index.html